Naar meer transparantie bij het gunnen van overheidsopdrachten? De wetswijziging van 8 februari 2023

Op 16 februari 2023 verscheen de wet van 8 februari 2023 tot wijziging van de Wet Overheidsopdrachten van 17 juni 2016 in het Belgisch Staatsblad. Deze wetswijziging beoogt een aantal maatregelen te nemen om de transparantie en de monitoring van de gunning van overheidsopdrachten te bevorderen. Evenwel worden de Wet Concessies en de Wet Overheidsopdrachten Defensie en Veiligheid niet gewijzigd. Hierna gaan we in op de belangrijkste wijzigingen.

Vanaf 26 februari 2023 zal de aanbesteder (d.w.z. klassieke én speciale sectoren) het besluit moeten bekendmaken waarin hij beslist om af te zien van het gunnen of het sluiten van de opdracht of om de procedure te herbeginnen. Dit moet geschieden binnen een termijn van 30 dagen na de kwestieuze beslissing. Hiertoe gebruikt hij de (vereenvoudigde) aankondiging van gegunde opdracht (zie ook hierna). De wetgever ging niet in op het advies van de Raad van State om deze bekendmakingsplicht te beperken tot de beslissing tot niet-gunning. Volgens de wetgever moet in elk geval over kwaliteitsvolle data kunnen worden beschikt.

Vanaf 1 september 2023 geldt, tevens voor de plaatsingsprocedures van opdrachten en raamovereenkomsten die nog niet zijn toegewezen, dat bij het gunnen van opdrachten en raamovereenkomsten met een geraamde waarde onder de Europese bekendmakingsdrempels, de aanbesteder (d.w.z. in de klassieke én speciale sectoren) een vereenvoudigde aankondiging van gegunde opdracht doorzendt binnen 30 dagen na het sluiten van de opdracht of de raamovereenkomst. Het model van vereenvoudigde aankondiging zal bij Koninklijk Besluit worden vastgelegd. De federale overheid zal indicatoren (per aanbesteder) publiceren over de naleving van de verplichting tot (vereenvoudigde) bekendmaking van gegunde opdrachten. De modaliteiten hiervan worden bij Koninklijk Besluit bepaald. De wetgever acht dergelijke transparantie beter dan het invoeren van een sanctie i.g.v. het niet-naleven van deze bekendmakingsplicht (hoewel naar eigen zeggen slechts 58% van de gegunde opdrachten tot dergelijke bekendmaking leiden).

Tevens vanaf 1 september 2023 wordt het voor de opdrachten onder de Europese bekendmakingsdrempels, die worden geplaatst door middel van onderhandelingsprocedure zonder voorafgaande bekendmaking of oproep tot mededinging, ook verplicht gebruik te maken van de elektronische platformen bedoeld in artikel 14, §7 Wet Overheidsopdrachten. Het betreft de opdrachten die vanaf 1 september 2023 worden bekendgemaakt of hadden moeten worden bekendgemaakt, alsook voor de opdrachten waarvoor, bij ontstentenis van een verplichting tot voorafgaande bekendmaking, vanaf die datum wordt uitgenodigd tot het indienen van een offerte. Uiteraard geldt deze verplichting enkel wanneer er daadwerkelijk offertes worden ingediend. Zo worden aankopen op een grondstoffenmarkt of zgn. opportuniteitsaankopen (bv. uit failissement) niet geviseerd.

Vanaf 1 januari 2025 gelden, tevens voor de plaatsingsprocedures van opdrachten en raamovereenkomsten die nog niet werden toegewezen, de volgende voorschriften:

• Wat de raamovereenkomsten betreft, was de aanbesteder er tot op heden niet toe gehouden om een aankondiging te versturen betreffende de resultaten van de plaatsingsprocedure voor iedere opdracht die gebaseerd is op deze raamovereenkomst. Dit verandert. De aanbesteder (d.w.z. klassieke én speciale sectoren) moet uiterlijk op 15 februari van elk jaar via een daartoe door FOD BOSA in te richten elektronisch platform aan het Comité inzake het bestuur van de overheidsopdrachten en concessies (cf. art. 163, § 2 Wet Overheidsopdrachten) de totale waarde overmaken van de opdrachten die werden gegund op grond van de lopende raamovereenkomsten gedurende het voorafgaande jaar. De totale waarde van deze opdrachten wordt per begunstigde onderneming opgesplitst naargelang het gaat om opdrachten voor werken, leveringen of diensten. De registratie van de begunstigde onderneming gebeurt op basis van haar identificatienummer. Voor de Belgische ondernemingen komt dit overeen met het ondernemingsnummer dat wordt toegekend bij de inschrijving in de Kruispuntbank van Ondernemingen. Er wordt de aanbesteder door de wetgever wel op het hart gedrukt dat deze rapporteringsverplichting de aanbesteder niet ontslaat van zijn monitoringsplicht. Bijvoorbeeld moet de aanbesteder erover waken dat de maximale waarde van de raamovereenkomst niet wordt overschreden (cf. HvJ 17 juni 2021, nr. C-23/20, Simonsen&Weel).
   
• Wat opdrachten van beperkte waarde betreft (zowel in de klassieke als in de speciale sectoren) wordt geen verplichting tot aankondiging van de gegunde opdracht opgelegd. Echter, uiterlijk op 15 februari van elk jaar, moet de aanbesteder aan het voornoemd Comité (art. 163, §2 Wet Overheidsopdrachten) via een elektronisch formulier te ontwikkelen door FOD BOSA de totale waarde overmaken van de opdrachten van beperkte waarde die het voorafgaande jaar werden gesloten. De totale waarde van deze opdrachten wordt ook hier per begunstigde onderneming opgesplitst naargelang het gaat om opdrachten voor werken, leveringen of diensten. De registratie van de begunstigde onderneming gebeurt ook hier op basis van hun identificatienummer. Voor de Belgische ondernemingen komt dit overeen met het ondernemingsnummer dat wordt toegekend bij de inschrijving in de Kruispuntbank van Ondernemingen. Enkel opdrachten waarvan het gunningsbedrag lager is dan EUR 3.000 (excl. btw) ontspringen de dans. Indien er meerdere begunstigde ondernemingen zijn ingevolge de tussenkomst van een combinatie van ondernemers en de aanbesteders de totale waarde van de opdracht niet kunnen opsplitsen per begunstigde onderneming voor de betreffende opdracht, maken zij hier melding van. FOD BOSA zal op diens website indicatoren publiceren o.g.v. deze informatie. De gegevens zullen worden gebundeld per aanbesteder. De bedoeling is KMO’s beter te informeren over deze “kleinere opdrachten”.