Versterkt terug naar werk-beleid in geval van arbeidsongeschiktheid

De regering wil een allesomvattend plan uitwerken voor de preventie en re-integratie van langdurig zieken.

In het regeerakkoord werd wat wordt genoemd een derde golf van maatregelen aangekondigd die als doel hebben een sterkere responsabilisering van alle betrokken actoren en een systematische samenwerking tussen hen: werknemers, werkgevers, verzekeringsinstellingen en zorgverleners. Dit gebeurt via aanpassingen in het uitkeringsstelsel en het arbeidsrecht, met als doel langdurige afwezigheden te verminderen en de terugkeer naar werk te bevorderen.

Een eerste luik van deze regels is gisteren in de Kamer goedgekeurd in het versterkt terug naar werk-beleid (TNW-beleid). We wachten wel nog op de publicatie in het Belgisch Staatsblad. In deze e-zine bespreken we de nieuwe regels.

Tegelijkertijd wordt de Codex over het welzijn op het werk aangepast wat betreft de praktische aspecten van het TNW-beleid. Dit KB moet ook nog verschijnen in het Belgisch staatsblad.

Ondertussen is er in het kader van het begrotingsakkoord een vierde golf aan maatregelen aangekondigd. Deze vierde golf moet van het TNW-beleid één geïntegreerd systeem maken, met drie prioriteiten: het voorkomen van instroom via preventie en vroegtijdige detectie, het versterken van medische opvolging en jaarlijkse herbeoordeling en het versnellen van re-integratie en responsabilisering van alle betrokkenen. Deze maatregelen zullen het voorwerp uitmaken van nog andere wetgeving.

Vervanging van “restcapaciteiten” door “arbeidspotentieel”: De beoordeling van arbeidsongeschiktheid gebeurt voortaan op basis van het arbeidspotentieel, een positievere benadering die rekening houdt met de huidige én toekomstige mogelijkheden van de werknemer.

Versterkte medewerking aan re-integratietrajecten: Werknemers moeten actief meewerken aan de evaluatie van hun arbeidspotentieel en aan re-integratiecontacten. Niet meewerken leidt tot strengere sancties, zoals het stopzetten of verminderen van uitkeringen na herhaalde afwezigheid zonder geldige reden.

Nieuwe verplichtingen voor gerechtigden zonder arbeidsovereenkomst: Zij moeten zich binnen 14 dagen inschrijven bij een bevoegde dienst voor re-integratie en ingaan op uitnodigingen voor begeleidingscontacten. Niet-naleving leidt tot sancties zoals een vermindering van de uitkering.

Afschaffing van het vermoeden van arbeidsongeschiktheid: De mogelijkheid om tijdens een re-integratietraject het arbeidsongeschiktheidsstatuut te herzien wordt vergroot. Enkel bij hospitalisatie of quarantaine wegens besmettelijke ziekte blijft het vermoeden gelden.

Financiële responsabilisering: Een deel van de administratiekosten wordt voortaan verdeeld op basis van het succes van re-integratieacties en de resultaten van thematische controles door artsen.

Oprichting van de GAOCIT-databank: Deze centrale databank bij het RIZIV verzamelt elektronische arbeidsongeschiktheidsattesten van alle sociaal verzekerden voor kennisverzameling. De gegevens worden gebruikt voor analyse, rapportering en het ontwikkelen van wetenschappelijke standaarden voor voorschrijfgedrag.

Datamining en feedback aan artsen: Het RIZIV krijgt de bevoegdheid om datamining uit te voeren op deze gegevens en rapporten te sturen naar artsen over hun voorschrijfgedrag. In de toekomst kunnen artsen financieel verantwoordelijk worden gesteld bij afwijkend voorschrijfgedrag.

Privacy en bewaartermijn: De bewaartermijn van gegevens in de GAOCIT-databank wordt beperkt tot vijf jaar. Er zijn duidelijke regels over toegang, verwerking en doelstellingen van de gegevens. RIZIV is verwerkingsverantwoordelijke.

Solidariteitsbijdrage bij langdurige arbeidsongeschiktheid: Werkgevers (behalve werkgevers met gemiddeld minder dan 50 werknemers tijdens een bepaalde referteperiode) betalen een trimestriële bijdrage van 30% van de som van uitkeringen voor werknemers tussen 18 en 54 jaar die langer dan 30 dagen arbeidsongeschikt zijn. Dit moet werkgevers stimuleren om actief aan re-integratie te werken. Er zijn uitzonderingen voor bepaalde werknemers, zoals uitzendkrachten en flexi-jobbers. De regels treden in werking op 1 januari 2026, maar enkel op de periodes van primaire arbeidsongeschiktheid die aanvangen vanaf 1 januari 2026.

Afschaffing van de bestaande responsabiliseringsbijdrage: De nieuwe solidariteitsbijdrage vervangt de oude trimestriële responsabiliseringsbijdrage voor werkgevers met een hoge instroom in invaliditeit.

Sancties bij niet-naleving re-integratieverplichtingen: Werkgevers met 20 of meer werknemers die niet aan arbeidsarts vragen om re-integratietraject op te starten voor werknemers met arbeidspotentieel binnen zes maanden na het begin van de arbeidsongeschiktheid riskeren een sanctie van niveau 2 volgens het Sociaal Strafwetboek. De geldboete wordt vermenigvuldigd met het aantal betrokken werknemers.

Verplichte vermelding in het arbeidsreglement: actief afwezigheidsbeleid, met name procedure voor het onderhouden van contact met arbeidsongeschikte werknemers.

Een nieuw artikel I.4-71/2 van de Codex over het welzijn op het werk (nog te verschijnen in het Belgisch Staatsblad) zou verduidelijken dat deze procedure minstens het volgende vastlegt: 1° door wie de arbeidsongeschikte werknemer gecontacteerd zal worden; 2° de frequentie van het contact. Deze procedure maakt deel uit van een actief afwezigheidsbeleid dat tot doel heeft de terugkeer naar het werk in geval van arbeidsongeschiktheid te faciliteren en voor te bereiden. Deze procedure beoogt in geen geval na te gaan of de afwezigheid van de werknemers om gezondheidsredenen gegrond is.

Verlenging hervaltermijn: De termijn waarin een werknemer bij herval recht heeft op gewaarborgd loon wordt verlengd van 14 dagen naar 8 weken. Deze regels zijn van toepassing op de arbeidsongeschiktheden die zich voordoen vanaf 1 januari 2026.

Opheffing beperking neutralisatie gewaarborgd loon: De beperking tot 20 weken bij gedeeltelijke werkhervatting wordt opgeheven; de neutralisatie geldt opnieuw voor de volledige periode van werkhervatting. Deze regels zijn van toepassing op de arbeidsongeschiktheden die zich voordoen vanaf 1 januari 2026.

Aanpassing medische overmacht: De periode van ononderbroken arbeidsongeschiktheid om een procedure tot beëindiging van de arbeidsovereenkomst wegens medische overmacht te starten, wordt verkort van 9 naar 6 maanden.

Beperking vrijstelling medisch attest: De vrijstelling om geen medisch attest te moeten voorleggen bij de eerste dag ziekte wordt beperkt tot twee keer per kalenderjaar.

De wet treedt in werking op 1 januari 2026.

Het arbeidsreglement moet worden herzien:

• De regels rond vrijstelling van voorlegging medisch attest zullen moeten worden aangepast.
• Werkgevers die nog geen procedure hebben, moeten een contactprocedure voor arbeidsongeschikte werknemers voorzien in het arbeidsreglement (via de normale procedure van wijziging arbeidsreglement, met akkoord ondernemingsraad of werknemers). Zij die al een procedure hebben, moeten nagaan of deze compatibel is met de nieuwe regels.

Werkgevers hoeven wellicht niet onmiddellijk een sanctie te vrezen van de sociale inspectie, maar het is wel aan te raden om dit zo snel als mogelijk in orde te brengen.